Nadwrażliwość zębiny to krótki, ostry ból powstający w wyniku reakcji na bodźce termiczne, dotykowe, osmotyczne lub chemiczne, który nie może być związany z inną chorobą lub wadą zęba. Dolegliwości bólowe są zazwyczaj umiarkowane lub łagodne, ale czasami mogą być ciężkie, a nawet bardzo ciężkie. Odczucie bólu jest bardzo indywidualne i może wykazywać znaczne różnice nawet u tego samego pacjenta w odniesieniu do poszczególnych zębów. Nasilenie odczuwanego bólu wiąże się z osobniczą tolerancją na ból i ze stanem zewnętrznych ujść kanalików zębinowych, związanym z naturalnym procesem zamykania kanalików. Wskutek wytrącania się kompleksów fosforanu wapnia może dojść do zablokowania kanalików zębinowych. Z piśmiennictwa wynika, że nadwrażliwość zębiny jest powszechnym problemem zdrowotnym i dotyka od 8% do 57% osób w populacji. Najczęściej pojawia się między 30 a 39 rokiem życia, ale może ona wystąpić w każdym wieku. Pacjenci najczęściej skarżą się na wrażliwość wywołaną przez bodźce termiczne, głównie zimno. Nadwrażliwość występuje zazwyczaj w części przyszyjkowej zęba na powierzchni policzkowej i dotyczy najczęściej kłów i pierwszych przedtrzonowców. Znacznie rzadziej są nią dotknięte siekacze i drugie przedtrzonowce, a najrzadziej zęby trzonowe.

Przyczyny pojawiania się nadwrażliwości zębiny

Występowanie nadwrażliwości zębiny związane jest z obecnością trzech elementów:

  • obnażeniem zębiny,
  • otwarciem ujść kanalików zębiny na powierzchni obnażonej zębiny,
  • drożnością kanalików.

Odsłonięcie zębiny może wystąpić w wyniku utraty szkliwa lub recesji dziąsła. Kluczowym czynnikiem w rozwoju nadwrażliwości jest recesja dziąsła. Według Kassaba i Cohena u 50% pacjentów w wieku 18-64 lat stwierdza się recesje, a występowanie i zasięg recesji zwiększa się z wiekiem. Jednakże obecność recesji dziąsła lub starcia zębów nie jest jednoznaczna z wystąpieniem nadwrażliwości. Tylko około 23% pacjentów z recesją zgłaszało objawy nadwrażliwości zębiny. Natomiast niektóre procedury stomatologiczne, takie jak wybielanie zębów, opracowanie zęba pod koronę, skaling, mogą wywołać nadwrażliwość (5-7). Należy zatem pamiętać, że nadwrażliwość zębiny nie może wystąpić bez jej obnażenia, natomiast zależność pomiędzy różnymi czynnikami a nadwrażliwością zębiny jest bardzo złożona.

Najbardziej akceptowaną obecnie teorią tłumaczącą występowanie bólu w nadwrażliwości zębiny jest teoria hydrodynamiczna. Zaproponowali ją Brkinstroma i Astrom. Zgodnie z tą teorią odczucie bólu spowodowane jest aktywacją nerwowych włókien czuciowych w miazgowym splocie pododontoblastycznym. Aktywacja tych włókien jest wywołana szybkim przemieszczeniem się płynu kanalikowego. Powstający pod wpływem działania bodźców ruch płynu wewnątrz kanalików zębinowych poprzez deformacje miazgowych mechanoreceptorów powoduje aktywację nerwów A-6, która skutkuje bólem.

Potwierdzeniem tej teorii są badania penetracji barwników oceniane w mikroskopie elektronowym, wykazujące większą liczbę i szersze kanaliki w nadwrażliwości zębiny w porównaniu z niewrażliwą zębiną. Badania te zwracają uwagę na bardzo istotne zagadnienie związane z przepływem płynu. Zgodnie z prawem hydrodynamicznym przepływ płynu jest proporcjonalny do czwartej potęgi promienia kanalika. Zwiększenie średnicy kanalików zębinowych przekłada się na wzrost przepływu płynu kanalikowego i jednocześnie na zwiększenie odczucia bólu.

Istnieją znaczne różnice pomiędzy stanem klinicznym a stopniem odczuwanego przez pacjenta dyskomfortu. Rozbieżność ta sugeruje, że wpływ na odczucia pacjenta ma nie tylko subiektywna wrażliwość, ale również naturalny proces zamykania kanalików zębinowych, który występuje na skutek wytrącania się kompleksów fosforanu wapnia.

Ponieważ nadwrażliwość zębiny jest powszechna, a pacjenci często sami nie zgłaszają lekarzowi jej występowania, wszyscy uzębieni pacjenci pojawiający się w gabinecie stomatologicznym powinni przechodzić badania przesiewowe w kierunku nadwrażliwości, zarówno podczas pierwszej wizyty, jak i następnych. Pacjentów należy zapytać, czy mają lub mieli jakiekolwiek problemy lub dyskomfort związany z wrażliwymi zębami. W przypadku podejrzenia występowania nadwrażliwości zębiny należy przeprowadzić dokładny wywiad. Musimy uzyskać informacje dotyczące charakteru, lokalizacji i intensywności bólu oraz czynników go wywołujących. Istotne są także dodatkowe informacje, takie jak: środki stosowane do higieny jamy ustnej, zmiany w nawykach higienicznych i w odżywianiu, z uwzględnieniem spożywania pokarmów kwaśnych, owoców cytrusowych, napojów gazowanych, niedawno przeprowadzone leczenie stomatologiczne i zabiegi wybielania zębów, występowanie refluksu lub wymiotów. Ważne jest, aby pacjent najpierw opowiedział o dolegliwościach swoimi słowami, tak aby personel nie sugerował mu określeń. Dopiero po tym, gdy pacjent opowie o dolegliwościach, lekarz powinien zadać precyzujące pytania zamknięte.

Metody leczenia

W procesie leczniczym nadwrażliwości zębiny istotne jest wykrycie i wyeliminowanie wszystkich czynników, które mogą prowadzić do utraty szkliwa i odsłonięcia zębiny, oraz czynników, które mogą prowadzić do otwarcia kanalików zębinowych. W identyfikacji czynników predysponujących do rozwoju nadwrażliwości przydatne są informacje uzyskane w przeprowadzonym wywiadzie.

Najczęstsze czynniki predysponujące do nadwrażliwości zębiny to:

Recesja dziąsła

Niewłaściwa technika szczotkowania zębów powoduje urazy mechaniczne prowadzące do zniszczenia i utraty tkanek dziąsła.

Erozja zębów spowodowana nadmiernym spożywaniem kwaśnych pokarmów i napojów

Pacjentowi należy wytłumaczyć, czym spowodowana jest nadwrażliwość zębiny i przestrzec go przed szczotkowaniem zębów bezpośrednio po spożyciu pokarmów zawierających słabe kwasy organiczne.

Erozja zębów spowodowana nadmierną ekspozycją na działanie wewnątrzpochodnych kwasów

Występowanie refluksu i chronicznych wymiotów (jak w przypadku bulimii) powoduje rozmiękczenie kwasem twardych tkanek zęba.

Choroby przyzębia, które prowadzą do zniszczenia i utraty tkanek dziąsła oraz kości wyrostka zębodołowego

Procesy te powodują recesję dziąsła. Recesja dziąsła jest także często skutkiem ubocznym leczenia periodontologicznego, prowadzi ona do odsłonięcia cementu korzeniowego, który może być łatwo usunięty i dochodzi do odsłonięcia kanalików zębinowych. Pacjenci, u których występują choroby przyzębia, jednocześnie cierpią z powodu nadwrażliwości zębiny.

Kluczowe znaczenie w procesie leczenia ma edukacja pacjenta. Bardzo ważne jest, aby zrozumiał on, na czym polega jego problem, jak duże znaczenie ma właściwa higiena jamy ustnej i konieczność redukcji czynników ryzyka chorób przyzębia.

Zobacz jak prawidłowo myć zęby >>

Leczenie nadwrażliwości zębiny jest prostym procesem, ale w jego efektywności duże znaczenie odgrywają elementy terapii będące zarówno po stronie lekarza, jak i po stronie pacjenta. Koniecznie należy podjąć próbę eliminacji czynników predysponujących. Niewłaściwe nawyki higieniczne i dieta mają ogromne znaczenie. Nieprawidłowa technika szczotkowania zębów z nadmiernym naciskiem i używanie szczoteczki z twardym włosiem mogą spowodować utratę szkliwa i cementu, prowadząc do odsłonięcia zębiny. Zawarte w diecie kwasy przyczyniają się do otwarcia kanalików zębinowych. Pacjenci nie powinni szczotkować zębów bezpośrednio po spożyciu kwaśnego pożywienia lub napojów.

Lekarze muszą unikać nadmiernego opracowywania powierzchni korzenia podczas wykonywania skalingu, nadmiernego ich polerowania oraz powinni stosować środki desensytyzujące podczas wybielania i zwracać szczególną uwagę na wszelkie oznaki erozji i abrazji. Ponieważ współpraca pacjenta i zrozumienie przez niego problemu są bardzo istotne w procesie leczenia, lekarz powinien przywiązywać wiele uwagi do edukacji pacjenta.

Niezależnie od czynników predysponujących każdy rodzaj nadwrażliwości związany z odsłonięciem zębiny należy traktować z dużą empatią i należytą uwagą. Zastosowanie preparatów znoszących nadwrażliwość powinno być stosowane na każdym etapie leczenia.

Źródło: Twój Przegląd Stomatologiczny

Skomentuj ten wpis