Bruksizm u dzieci i młodzieży

Coraz częściej do gabinetów stomatologicznych zgłaszają się pacjenci poniżej 18. roku życia z różnymi objawami dysfunkcji narządu żucia. Wskazują na to doniesienia z piśmiennictwa oraz doświadczenia kliniczne. Niepokojącym zjawiskiem jest stopniowe obniżanie się wieku tych pacjentów. Wzrasta również odsetek chorych z objawami bólowymi.

Bruksizm zaliczany jest do parafunkcji zwarciowych. Polega na nawykowym i niekontrolowanym zaciskaniu (bruksizm dzienny) lub zgrzytaniu zębami (bruksizm nocny) i jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych, i szkodliwych dla narządu żucia zaburzeń. Inna klasyfikacja wyróżnia bruksizm pierwotny (idiopatyczny) oraz wtórny (jatrogenny).

Obecnie coraz częściej zaleca się stosowanie określenia bruksizm w czasie snu i w czasie czuwania, gdyż może on występować również podczas snu w ciągu dnia. Biorąc pod uwagę najnowsze badania, coraz częściej jest traktowany jako zjawisko fizjologiczne występujące u części populacji.

Bruksizm – występowanie i objawy

Częstotliwość występowania bruksizmu wśród dzieci  i młodzieży jest wysoka. Według różnych źródeł mieści się w przedziale 7-88%. Zauważono, iż częściej do leczenia zgłaszają się pacjenci w wieku 15-18 lat niż chorzy w wieku 8-14 lat. Wiąże się to z dłuższym oddziaływaniem i pojawieniem się czynników sprzyjających występowaniu parafunkcji. W wielu doniesieniach autorzy zwracają uwagę na obniżający się wiek pacjentów zgłaszających się na leczenie. Pojawiły się publikacje o występowaniu bruksizmu już u dzieci trzyletnich. W badaniach wśród młodocianych stwierdza się większy odsetek występowania bruksizmu u dziewcząt niż u chłopców, zwłaszcza w okresie dojrzewania.

Do zauważalnych objawów klinicznych bruksizmu, podobnie jak u dorosłych, zalicza się szczególnie zmiany w obrębie jamy ustnej pod postacią patologicznego starcia zębów. Może także dochodzić do złamań zębów, pęknięć szkliwa, powstawania ubytków klinowych, okresowej nadwrażliwości zębów, uczucia dyskomfortu oraz utraty estetyki uzębienia. Często współistnieją również recesje dziąseł, maceracja czy anemizacja błony śluzowej policzków oraz języka. Wśród różnych objawów zwrócenia szczególnej uwagi wymagają bóle głowy i twarzy. Są one bowiem często błędnie rozpoznawane i leczone jako bóle o innej etiologii. Występują w okolicy czołowej, skroniowej, podpotylicznej, mięśni żucia, pleców i ramion. Towarzyszą im często objawy akustyczne w stawach skroniowo-żuchwowych, szumy uszne, a nawet upośledzenie ruchów wolnych żuchwy w postaci zbaczania lub nieprawidłowego zakresu. Z danych piśmiennictwa wynika, że w okresie wymiany uzębienia ból występuje rzadziej. Kształtujący się w okresie rozwojowym układ ruchowy narządu żucia wykazuje bowiem znaczne zdolności adaptacyjne. Natomiast po całkowitej wymianie uzębienia natężenie i częstotliwość występowania dolegliwości bólowych wzrastają.

Leczenie

Trudności związane z leczeniem pojawiają się już u dorosłych pacjentów. Nie określono bowiem dotychczas skutecznej metody trwale hamującej bruksizm. Znane są jedynie działania terapeutyczne chroniące tkanki układu stomatognatycznego. W dostępnym piśmiennictwie brak jest schematów postępowania u pacjentów w wieku rozwojowym. Należy przyjąć, że leczenie bruksizmu jest wielokierunkowe i skierowane na przyczynę zaburzenia. Podczas planowania leczenia powinny być brane pod uwagę różne czynniki, takie jak: wiek dziecka, stan uzębienia, dojrzałość psychiczna dziecka.

Dowiedz się więcej na temat leczenia objawów bruksizmu >>

Starcie zębów może być widoczne już u dzieci do 5. roku życia, kiedy dziecko posiada tylko uzębienie mleczne. Jednak nie zawsze musi ono oznaczać patologię. W tym wieku korony zębów mlecznych ulegają bowiem starciu w wyniku przygotowania do fizjologicznej wymiany uzębienia mlecznego na stałe. W przypadku współistnienia parafunkcji niezwarciowych warto skupić się na stanie psychicznym i emocjonalnym dziecka, czasem bowiem może być pomocna konsultacja psychoterapeuty. Należy zwrócić szczególną uwagę na oznaki bruksizmu wraz z pojawieniem się pierwszych zębów stałych. Każde starcie w obrębie zębów stałych wraz ze współtowarzyszącymi pęknięciami szkliwa czy ubytkami klinowymi jest oznaką patologii. Wraz z wiekiem pojawia się bowiem stres związany z wyzwaniami stawianymi przed młodymi ludźmi.

Podstawową formą leczenia u dzieci powinno być wykrycie parafunkcji narządu żucia oraz uświadomienie choremu i jego otoczeniu ich istnienia. We wstępnym etapie należy przeprowadzić rozmowę edukacyjną z rodzicami i pacjentem mającą na celu ich wyeliminowanie. Często są one niezauważalne i niezbędna jest obserwacja pacjenta zarówno w ciągu dnia, jak i podczas snu. Konieczne jest wyrobienie u chorego motywacji do zwalczania parafunkcji przez wyjaśnienie ich destrukcyjnego wpływu na układ ruchowy narządu żucia. Wymagane są: odpowiednia edukacja oraz wykształcenie w sobie umiejętności radzenia sobie ze stresem już od najmłodszych lat. Proponowaną metodą może być zastąpienie parafunkcji narządu żucia innymi nieprowadzącymi do autodestrukcji nawykami ruchowymi, np. manipulowaniem dowolnym przedmiotem znajdującym się w zasięgu ręki.

W przypadku występowania bólu lub nadmiernego napięcia mięśni żucia zasadniczą metodą leczenia jest stosowanie terapii manualnej w celu jego łagodzenia i likwidacji. Bardzo przydatnym zabiegiem jest masaż mięśni żucia, który poprawia ich czynność. Przeprowadzany jest na rozluźnionych i rozgrzanych mięśniach oraz przy pewnym oddaleniu zębów przeciwstawnych. Masaże poszczególnych mięśni powinny być wykonywane przez 3-5 minut. Tego typu fizjoterapia może być wykonywana samodzielnie przez pacjenta lub z pomocą rodziców po przeszkoleniu przez lekarza dentystę. Możliwe jest także stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych polegających na wykonywaniu ruchów żuchwą. Ćwiczenia muszą być wykonywane systematycznie, w zaplanowanym cyklu i określonej liczbie. Zastosowanie takiej terapii jest efektywną formą leczenia i polepsza funkcjonowanie całego układu stomatognatycznego. W przypadku leczenia zaburzeń układu narządu żucia sugerowane jest wprowadzenie zabiegów rehabilitacyjnych całego ciała, z uwzględnieniem ewentualnego wpływu zaburzeń układu ruchu na narząd żucia. Istotne jest także nauczenie pacjenta prawidłowej postawy ciała, ze względu na wpływ, jaki ma ustawienie kręgosłupa szyjnego i głowy na funkcje mięśni oddziałujących na układ stomatognatyczny. Wśród dzieci  powinno się zatem propagować codzienną aktywność fizyczną oraz prawidłową postawę podczas wykonywania codziennych czynności.

U pacjentów z objawami bruksizmu podczas snu należy wdrożyć leczenie z użyciem aparatów terapeutycznych. Możliwe jest stosowanie jedynie aparatów niewpływających na kontakty zwarciowe i niepowodujących zmian warunków zgryzowych.

Jeśli masz problem z bruksizmem skorzystaj z naszej usługi – Szyna NTI >>

Relaksacyjne działanie na mięśnie można osiągnąć, stosując płytkę podjęzykową wg Włocha. Jest to odpowiednio ukształtowana płytka umieszczona w przestrzeni podjęzykowej. Działanie na mięśnie żucia odbywa się poprzez wykorzystanie korelacji żuchwowo-językowej. Jej użytkowanie powoduje odruchowe uniesienie języka do góry i obniżenie żuchwy, dzięki czemu zęby nie kontaktują ze sobą. Zapobiega zaciskaniu zębów, nie wpływa na kontakty zwarciowe i nie powoduje zmiany warunków zgryzowych. Pacjenci powinni użytkować ją w nocy, ale można ją stosować również okresowo w ciągu dnia w celu ułatwienia samokontroli. W związku z dynamicznym rozwojem i wzrostem organizmu aparat powinien być poddawany częstym kontrolom i wymieniany w razie potrzeby.

Podczas leczenia pacjentów w wieku rozwojowym nie powinno się stosować szyn zgryzowych pokrywających powierzchnię zębów. Mogą one zaburzać prawidłowe wyrzynanie zębów i rozwój kości. Brak jest danych na temat minimalnej granicy wieku pacjentów, u których można stosować szyny zgryzowe. Zastosowanie takich aparatów możliwe jest u pacjentów z uzębieniem stałym i po zakończonym rozwoju. Ich działanie polega na obniżeniu impulsacji aferentnej z receptorów przyzębia poprzez kontakt z twardą powierzchnią szyny co w konsekwencji zmniejsza impulsację eferentną i aktywność mięśni żucia. Szyny tego typu powinny być wykonane z twardego materiału, np. erkoduru lub akrylu. W przypadku bólu mięśniowo-powięziowego najczęściej stosowane są szyny, które pokrywają cały łuk zębowy górny lub dolny, mają płaską powierzchnię zwarcia z wielopunktowymi kontaktami z zębami przeciwstawnymi i prowadzeniem kłowym. Alternatywą może być stosowanie płytki Sveda, która jest szyną osadzoną na górny łuk zębowy, kontaktującą się jedynie z przednimi zębami dolnymi. Jest bardzo skuteczna w przypadku ostrych postaci miopatii, gdyż wyłączając impulsację z prioprioceptorów zębów bocznych, doprowadza do szybkiej relaksacji mięśni. Dzięki wieloletniej obserwacji młodocianego pacjenta możliwy jest wybór odpowiedniego momentu na wdrożenie takiego leczenia, przy braku skuteczności alternatywnych terapii.

Zobacz jak prawidłowo stosować Szynę NTI >>

W przypadku bruksizmu powikłanego wadą zgryzu zalecana jest konsultacja ortodontyczna. Ważne są poprawa warunków zgryzowych i eliminacja nieprawidłowości w obrębie zgryzu.

Źródło: Twój Przegląd Stomatologiczny